Үөһээ Бүлүү баһылыгын быыбара: олохтоох салайыныы vs “баартыйа уонна бырабыыталыстыба”

Сурукка тистэ – СУР.

Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыгын быыбара олохтоох бэйэни салайыныы уонна судаарыстыбаннай былаас күөнтэһиитин чаҕылхай холобурунан буолла диэн аһаҕастык этиэххэ сөп.

2020 сылтан саҕалаан Арассыыйаҕа “публичнай былаас” диэн өйдөбүл киирбитэ, онон олохтоох бэйэни салайыныы уонна судаарыстыбаннай былаас биир кэлим кэриэтэ аатырдылар, быһата, булкуһан хааллылар. Били, сэбиэскэй былаас саҕана быстар дьадаҥы “олохтоох сэбиэттэр”, харчылаах-баайдаах-техникалаах сопхуостар уонна муҥутуур былаастаах хомуньуус баартыйа саҕанааҕы курдук быһыы-майгы үөскээтэ.

Билиҥҥитэ тыа сиригэр “баай сопхуостар” эрэ суохтар – “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйанан сирэйдээн муҥутуур былаас уонна туох да бырааба суох олохтоох бэйэни салайыныы илэ бааллар. Баай сопхуостар оннуларыгар “халыҥ харчы былааһа” баара сопхуостара да суох биллэр аҕай. “Хапытаал” төрдө-ууһа суох, онон хантан баҕарар салайыан сөп.

Бастакы түһүмэх

Баартыйа муҥутуур былааһа баарын үөһээ бүлүүлэр быыбар саҕаланыаҕыттан билбиттэрэ – “Биир ньыгыл Арассыыйа” баартыйа Саха сиринээҕи салаата Кэнтик нэһилиэгин баһылыга Валерий Николаевы сымыйа мунньах боротокуолун туһанан туруора сатаабыта арыллан, этэргэ дылы, “күөрт ыт күлүүтүгэр” барбыта, аҕыс айдаан тардыллыбыта.

Ханнык баҕарар киһи бассыыбай докумуону туттар буоллаҕына улахан эппиэккэ тардылларын билэбит. Оттон манна былаас баартыйата дьоҥҥо сыһыанын көрөбүт: “Кинилэргэ баҕас бу да сөп буолуо” – диэбиккэ дылы сыһыаны.

Хата, баартыйа олохтоох салаата маннык нүдьү-балай быһыыны кытта сөбүлэспэтэҕэ, онон былаас баартыйата туруорбут киһитэ баһылык дуоһунаһыгар хандьытаат буолартан аккаастанарга күһэллибитэ.

Иккис түһүмэх

Уолаттар: Валерий Николаев, Семен Михалев, Николай Николаев.

Көөчөөн көрө саҕаланар. Аны Валерий Николаевы кытта турбут “техническэй хандьытаат” Василий Алексеев быыбартан уһуллан хаалар – Территориальнай быыбардыыр хамыыһыйа (ТИК) быһаарыытынан. Өһөөн буолбатах, Саха сирэ судаарыстыба дуомнааҕын санаан, “О муниципальных выборах в Республике Саха (Якутия)” диэн өрөспүүбүлүкэбит сокуонунан сирдэппитэ сатаммата. Ил Түмэммит бооччойбут сокуонун өрөспүүбүлүкэ Киин быыбардыыр хамыыһыйата (ЦИК) туора хаһыйан кэбиспитэ.

Ханнык баҕарар быыбарга хандьытаат туох баар аҕытаассыйалыыр матырыйаалын бэйэтин “быыбардааҕы пуондатыттан” төлүүр. Ол аата, бастаан “счет” арынар, ол үбүттэн дьон өйөбүлүн туоһулуур “подписной лиистэрин” бэчээттэтэр. Саха өрөспүүбүлүкэтин сокуонугар оннук.

Ону баара, федеральнай сокуон этэринэн, муниципальнай таһымнаах быыбарга атын эбит, пуонда арыммакка да “подписной лиистэргин” бэчээттэтиэххин сөп. Бу үлүбээй кумааҕы буолбатах, сокуон ирдэбилинэн оҥоһуулаах-тутуулаах докумуон буолар. Ону төрдө-ууһа биллибэт харчынан бэчээттэтэр төһө сөбө эбитэ буолла? Холобур, хоруупсуйа өттүттэн.

Чэ, буоллун, федеральнай сокуон аата федеральнай сокуон, тэҥнэһиэҥ баара дуо.

Бэйэҕит да өйдүүр буолуохтааххыт, “техническэй хандьытаат” Василий Алексеев быыбары кыайбата биллэр. Ону кытта былаас (“Биир ньыгыл Арассыыйа”) сөбүлэһиэх туһа суох, онон сэтинньи 19 күнүгэр буолуохтаах быыбары хайаан да ыһар, болдьоҕун көһөрөр соругу туруоруммута өйдөнөр. Хайаан да “эрэллээх саллаатын” туруордаҕына сатанар, тоҕо диэтэххэ, “алмаастаах түөлбэ” баһылыктара “биир муостанан” хаамаллара наада буолуоҕа… Хапытаал былааһыгар олорорбутун умнумаҥ.

Быһата, “техническэй хандьытаат” Василий Алексеев “суутунан баалкылыыр” үлэтэ саҕаланар. Ол курдук, кини олохтоох бэйэни салайыныы, ол эбэтэр, дьоҥҥо-сэргэҕэ саамай чугас былаастан турбут Семен Михалевы уонна кини “техническэй хандьытаата” Николай Николаевы ТИК сыыһа регистрациялаата диэн үҥсүү түһэрэр. Онуоха Дьокуускайтан анаан-минээн Дмитрий Данилов диэн юрист кэлэр, хонон-өрөөн сытан үлэлиир.

Семен Михалев да, Николай Николаев да тыа дьоно буоллахтара, быыбар курдук быһымах быһыыга юрист курдук тутаах киһитэ суох үлэлииллэрэ охсуулаах буолла. Михалев хомуйбут илии баттааһыннара онон-манан “көннөрүүгэ майгынныыр” марайдаах буоланнар, Үөһээ Бүлүү оройуоннааҕы суутугар аҕыс илии баттааһына сотулунна, онон 65 илии баттааһын ирдэнэр буоллаҕына, биир тиийбэтэ – 64 эрэ буолла!

Быһата, дьон буочара куһаҕана алдьатта. Бу төһө эмэ ТИК араас бэрэбиэркэ, ол иһигэр “ГАС выборы” (судаарыстыбаннай автоматизированнай систиэмэ), быыбардааччылар регистрдарын, миграционнай сулууспа нөҥүө аһарбытын үрдүнэн.

Оттон Николай Николаев эдэр сылдьан саханы эһэ сыспыт РСФСР Холуобунай кодексын 206 ыстатыйатынан сууттана сылдьыбытын туһунан “ситэтэ суох” сибидиэнньэни биэрбит диэн буолла. Ыстатыйатын эрэ буолбакка, быһааран суруйуохтаах эбит – “күлүгээнистибэ” диэн.

Өскөтүн, хомуйааччылар илии баттааччылар дааннайдарын бэйэлэрэ толорбуттара буоллар, эбэтэр былыр үйэҕэ сотуллубут суут бириигэбэрэ маннык быһаарыылаах буолуохтаах диэн “тарбаҕынан ыйан биэрээччи” юрист баара буоллар, маннык хачаҥхаҕа ылларыа суохтар этэ. Бука, албакаакка төлөһөр харчылара кэмчитэ атахтаата…

Сэтинньи 16 күнүгэр буолбут Үрдүкү Суут мунньаҕар мөккүөрдээх илии баттааһыннаах үс киһини туоһу быһыытынан истибитэ буоллулар эрээри, ылымматылар – Үөһээ Бүлүүтээҕи суут уурааҕын оннунан хаалларарга диэн буолла. Николай Николаев “ааһыныытын” эмиэ аһарбатылар – оҕо сылдьан “оонньообута оҕус буолла”.

Туох барыта “үһүстээх”

Василий Алексеев – Бааһынай Баһылай

Дьэ, онон үһүс түһүмэҕи кэтэһэбит – чороҥ соҕотох хандьытаат Василий Алексеев хаалбытынан. 

Саҥа быыбар буолбатах, сэтинньи 19 күнүгэр буолуохтаах быыбар, ТИК быһаарыытынан, 2024 сыл тохсунньу 20-с күннэригэр көһөрүлүннэ. 

Бастакыттан туруна сатаабыт хандьытааттар – Семен Михалев, Николай Николаев, Василий Алексеев киирсэллэрэ күүтүллэр. Сокуон ону көҥүллүүр диэн буолар. Ону кытта Валерий Николаев турунара күүтүллэр. Биллэн турар, “Биир ньыгыл Арассыыйа” өйөбүлүнэн.

Кинилэри таһынан, “доргутуһан көрдөххө хайдаҕый” диэччилэр баар буолуохтарын сөп. Ким баҕарар “быыбардыыр уонна быыбарданар бырааптаах” диэн баар, билиҥҥитэ…

Ол эрэн, судаарыстыбаннай былаас, былаас баартыйата “Биир ньыгыл Арассыыйа” соруннахтарына ханнык баҕарар хандьытааты хатыйар кыахтаахтара көһүннэ диэххэ сөп.

Нууччалар “сокуон оҕус бурҕалдьытын кэриэтэ, ханна хайыһыннараҕын да, ол диэки халыйар” диэн өс хоһоонноро кыларыйар кырдьыгын билэн кэллэхпит. Ол эрэн, былаас “туруору тутула”, бэл диэтэр, дьон “баҕа санаатын” баһылыыр турукка кэлбитэ сүрдээх!

Санаан көрүҥ, аналлаах байыаннай эпэрээссийэҕэ билиҥҥитэ “доброволец” уонна “хантараакка илии баттаһан” бараллар. Күһэйиинэн буолбатах. Ону баара, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Ольга Балабкина улуустар баһылыктарын хайдах курдук ыгарын-түүрэрин бассаап ситимиттэн “аан дойду” барыта көрдө. Биллэн турар, кини бирикээһи толороро өйдөнөр эрээри, Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыгын эбээһинэһин толорооччу Семен Михалевы аатын ааттаан туран саанар кэриэтэ саҥарбыта дьону толкуйдатыан сөп.

Семен Михалев быыбарга кыттарын, онон уоппускаҕа сылдьарын билбэт үһү дуо! Кини улууһун дьонун өлөр өлүүгэ ыытарга олус дьулуспат да буоллаҕына, ама, улахан буруй үһү дуо!

Онон Үөһээ Бүлүү улууһун баһылыгын быыбарыгар “публичнай былаас” баһыттан атаҕар диэри “сирэйэ-хараҕа суох” киирсэр туруктааҕа илэ көһүннэ.

Үһүс түһүмэх саҕаланна!  Судаарыстыба уонна олохтоох салайыныы. Судьуйа – Үөһээ Бүлүү дьоно-сэргэтэ.

   Суолласта – СУР.