Ытыырга-соҥуурга төрүөт суох

Бу күннэргэ Ватсап ситиминэн маннык ис хоһоонноох сурук тарҕанна. Ким бооччойбута биллибэт.

“Бэҕэһээ “Якутск вечерний” хаһыакка Айсен Николаев республика “Якутскэнерго” активтарын “Русгидро” тэрилтэҕэ биэрэрин туһунан Виталий Обедин репортаһа тахсыбыт. Ол түмүгэр республика бэйэтин активтарын босхо биэрэрин, бары иэстэрин тохсунньуга дылы төлүүрүн (1 млрд ордук) таһынан аны үрдэтиллибит тарибынан хааччыллыыга сөбүлэһэрин туһунан дуогабарга илии баттаабыт. Ыстатыйаны ааҕыҥ: “Якутия отдает все Русгидро” (7 стр.). Ол ороскуотун нэһилиэнньэ, республика бюджета уйунара саарбахтаммат. 

Бүгүн ватсапка Айсен Николаев Кэбээйи суолугар лента быһа бара сылдьыбытын туһунан ыыттылар. Ол суол 30 сыл оҥоһуллубутун, барыта 38 эрэ километрдаах суол буоларын таһынан, 5 млрд 678 мөл ороскуоттаммыт. Биир километр суолга 149 мөл ороскуоттаммыт. Саха сирин бүтүннүү “Суһал көмө” сулууспаҕа сылга 1 млрд 481 мөл көрүллүбүт. Бу суоллааҕар 2,7 төгүл кыра. Бу туох ааттаах ыарахан суола буолла, асфала суох гравий суол. Маны 200 тыһ эрэ ордук устаабынай хапытааллаах чааһынай хампаанньа оҥорбут. Харчы куоттарыыта буолбатах дуо?

Оттон 120 миллиардаах күргэ, 18 миллиардаах Арктическай Киин туһунан элбэхтик суруйдулар. Айсен Николаев туох туһугар үлэлиир? Биһигини барҕардар сыаллаах дуу? Эбэтэр республиканы бүтэһиктээхтик эһэр дуу? Туох буруйбут иһин Айсен диэн тойонноохпутуй?”

Дьэ, дьон санаатын аймаабакка быһалыы борокуруорга, генеральнай борокуруорга, Владимир Путиҥҥа уонна Алексей Навальнайга суруйуон сөптөөх эбит, дьиҥэр. Тоҕо сахалыы тыллаах Ватсап ситимигэр хаайтара сылдьаахтыыра буолла — билии-көрүү муҥутаан!

Бэйэтэ суруйарынан “30 сыл оҥоһуллубут суолга” Айсен Николаев харчыны төһө “күрэппитин”, дьиҥэ, дьон өйдүүрүн курдук ааҕан биэриэн сөп этэ. Ол эрээри ити айылаах кута да мараҥда сиргэ итиччэ суол оҥоһуллубутугар олохтоох дьон үөрүүтэ муҥура суох.

Оттон “Якутскэнерго” хампаанньа өрөспүүбүлүкэттэн 90-с сыллар саҥаларыгар барбыта — Анатолий Чубайс баһылыктаах РАО ЕЭС диэн баар буола сылдьыбытын өйдүүр буолуохтааххыт. Хапыталыыстар бастаан тугу күрэтэллэрин, дьэ, билэллэр. Электроэнергияны бас билбит киһи тугу барытын дьаһайар — аныгы үйэҕэ онто суох тоһоҕо да саайар кыаҕыҥ суох.

Хата, АЛРОСА хампаанньаны хаалларбыттара. Кылабачыгас тааһынан былыр былыргыттан “аборигеннар” айахтарын бүөлүүр үгэс баар эбээт. Дьахтар хаппырыыһыттан тутулуктаах, үп-харчы ырыынагын кыра да хамсааһыныгар “ыйанан” хаалар салаа буоллаҕа, алмаас хостооһуна-атыыта. Аны туран, дьиҥэ баара, ньиэп-гаас салааларыгар холоотоххо “оҕо оонньуута” дохуоттаах.

Алмаас ырыынага туспа сокуоннардаах уонна, көнөтүнэн эттэххэ, баһыттан атаҕар диэри дьэбириэйдэр баһылаабыт биисинэстэрэ буолар — “алмаас турбата”. Кэлин да ылыахпыт дии санаабыттара сэрэйиллэр. Ол быһыытынан, хампаанньаны хостуур уонна атыылыыр салааларга хол-буут араарарга, салгыы кэтэх бас билиигэ күрэтэргэ соруна сылдьыбыттара. Бу сири-сиксигинэн барбыт “алмаас сэриитигэр” Вячеслав Штыров хамаандата турууласпыта. Алмаас хампаанньата билиҥҥэ диэри Саха сирин бүддьүөтүгэр сүрүн өйүк буола сылдьарыгар кинилэргэ махтаныах тустаахпыт.

“Якутскэнерго” хампаанньа РАО ЕЭС кэнниттэн өрө-таҥнары саамылааһыны ааһан, билигин “РАО Энергетические системы Востока” (АО “РАО ЭС Востока”) бас билиитигэр баар. Оттон ити хампаанньа куоластыыр аахсыйаларын 84,39 %-нын ПАО “РусГидро” бас билэр буоллаҕына, “РусГидро” бөлөх куоластыыр аахсыйа 99,98 %-нын бас билэр. Быһата, “Якутскэнерго” сүүс бырыһыан кэриҥэ РусГидро бөлөххө барбыта, инньэ, быданнаата. Эмиэ отучча сыл буолла.

Салгыы ааҕыҥ!

РусГидро уонна энергетика тыкпалара

РусГидро бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ – генеральнай дириэктэрэ Николай Шульгинов уонна СӨ Ил Дархана Айсен Николаев тоҥ болгуо дойдубут ойдом энергетикатын тупсарыыга туһаайыллыбыт бырайыактары олоххо киллэриигэ бииргэ үлэлээһин туһунан сөбүлэһиигэ илии баттастылар. Энергетика саҥардыллар тыкпаларын – ЭСТ (Возобновляемые источники энергии – ВИЭ) туһанан туран.

Сөбүлэһии хайысхата туохханый? Элекроэнергиянан хааччыйыы кииннэммит сирдэриттэн ойдом сытар түөлбэлэри ЭСТ туһанан туран “уоту оҥорон таһыаарыы” көдьүүстээх ньымаларынан хааччыйыы.

Бырайыактары олоххо киллэрии энергосервис дуогабардарын чэрчитинэн киирэр инвестициялар нөнүө барыахтаах. Энергосервис дуогабара — энергияны көдьүүстээхтик туһаныыга уонна анал технологиялары олоххо киллэрэн кэмчилээһиҥҥэ туһаайыллыбыт дуогабар. Ол эбэтэр, инвестициялары төннөрүү уматыгы кэмчилээһин суотугар барыаҕа. Энергияны мунньунар, хаһаанар кыамталаах гибрид электростанциялары тутан үлэлэтии түмүгэр.

Тарыып туһунан эттэххэ, бырайыак ороскуота сабыллыар уонна сабыллыбытын кэнниттэн икки сыл устата кэмчилэммит уматык сыаната көҕүрээбэт. Оннук эрэ буоллаҕына инвестордар укпут харчыларын көдьүүстээхтик төннөрөллөр. Ким да босхо үбүлээбэт кэмигэр олорорбутун умнумаҥ.

Энергосервис дуогабардарын чэрчитинэн, күн сардаҥатынан үлэлиир электростанциялартан (солнечные электростанции – СЭС), дизель уматыгынан үлэлиир аныгылыы тупсарыллыбыт электростанциялартан (ДЭС), оҥоһуллубут электроэнергияны хаһаанар систиэмэлэртэн турар энергетика тиһиктэрэ таҥыллыахтара. Хас биирдии тиһик уматыгы кэмчилээһини сүрүннүүр автоматизированнай систиэмэттэн салаллыаҕа. Энергетика маннык тиһиктэрэ уматыгы 50 бырыһыаҥҥа тиийэ кэмчилииллэрэ биллэр.

Энерготиһиктэр Табалаах, Муома, Саһыыр, Түбүлэх, Кулун-Өлбүт бөһүөлэктэригэр тутуллуохтара. Оттон Верхоянскай куоратыгар 2019 с. тутуллан үлэлии турар дизель электростанцияҕа сыһыары Күн сардаҥатынан үлэлиир электростанция (СЭС) тутуллуоҕа.

Бу пилотнай бырайыактары олоххо киллэрии уопутун РусГидро Уһук Илин атын ойдом энергетикалаах оройуоннарыгар туһаныахтаах.

“РусГидро” бөлөх уонна Ватсап ситимин матырыйаалларынан – СУР.