Дьокуускай “дагдайа” сылдьар үс итэҕэһэ

Атын куораттарга тэҥнээн көрдөххө, Дьокуускайбыт муҥнаах мөлтөхтүк да көстөр. Ханнык баҕарар, улахан да, кыра да куораттары, Сибиир да, киин Арассыыйа да куораттарын тэҥниир буоллахха.

Бастатан туран, быыла, кирэ-дьайа. Биллэн турар, улуу өрүс хочотун тураҥар сигэниэххэ сөп буолан баран, Дьокуускайга хаһан да сири кырыһырдар, киэргэтэн эттэххэ, газон олордор, от сиэмэтин ыһар туһунан салайааччыларга толкуй да киирбэтэҕэр майгынныыр. Онуоха эбии уулусса барыта асфальт бүрүөһүннэниэ, тротуарданыа ыраах. Быһата, биир-икки көлүөнэ үйэтигэр кыаллыа суох курдук. Намыын киэһэ куорат үрдүнэн быыл халыҥ былыт кэриэтэ ыйанан турара сүрдээх быһыы. Атын буоллар, бу итэҕэһи утары охсуһуу сыыйа-баайа кыаҕын ылан эрэр буолуохтаах этэ.

Иккиһинэн, күөх үүнээйи суоҕа. Атын куораттары көрдөххө, ханнык да бэйэлээх ортоһуор куораты уулуссаларга олордуллубут от-мас улаханнык да киэргэтэр. Кири-дьайы иҥэрэллэринэн, салгыны тупсаралларынан, киһи хараҕын сымнаталларынан… Дьокуускайга туох да үүммэт диэн баран тиэрэ түспүт курдукпут. Муҥ саатар үөт хайдах үүнүө суоҕай, доҕор!

Үөт диэн “сыыс мас”, талах буоллаҕа. Дьиҥэ, бу боппуруоһунан учуонайдар дьарыктаныахтарын сөп этэ. Биология института, Ботаническай сад учуонайдара итини баҕас кыайыа этилэр. Өскөтүн, дьыала туһугар ыалдьар, үбүлүүр, кинилэргэ сакаас түһэрэр буоллар. Хаһан эрэ биир учуонай, хомойуох иһин аатын өйдөөн хаалбатахпын, Дьокуускай уулуссаларыгар яблоня үчүгэйдик үүнүөн сөп диэн суруйбут этэ. Отонноммотор да, саас аайы сибэккинэн симэнэрэ дэлэлээх үчүгэй буолуо этэ дуо? Красноярскайга, холобур, дьаабылыка бытархай бииһин – ранеткалары олордоллоро олус бэрт. Бу Сибиир дьаабылыкатын булкааһа. Бука, Саха сиригэр да үүнүө этэ. Ону таһынан хатыҥ! Туймаада хочото хатыҥҥа баҕас дойдута буоллаҕа. Былыр манна төһөлөөх хатыҥ чараҥ баар буола сылдьыбытын кырдьаҕастар кэпсээннэринэн билэбит. Миирнэйгэ хайдах курдук хатыҥнар үүнэн туралларый?

Үсүһүнэн, автобустар. Кэлэмтэлээх дьыала – айдааннаах 90-с сыллардааҕы мүччү-хаччы урбаан саҕанааҕы ПАЗиктар сылдьаллара сүрэ бэрт. Өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар куорат автобустара, ол эбэтэр, намыһах үктэллээх, кэрэ дьүһүннээх-талалаах автобустар сүүрүөхтээх этилэр. Бар бытык буолбут миграннар буолбакка, биир формалаах, чэбэр көрүҥнээх, үрдүк култууралаах суоппардар ханна баалларый? Былыр хаһан эрэ биир суоппар үлэтигэр маҥан ырбаахылаах, хаалтыстаах кэлэрэ улуу легенда буолан сылдьар. Эс, доҕоттор, 21 үйэҕэ ол номох буолан бүтүөхтээх этэ, уопсастыбаннай тырааныспар суоппардара хотуттан-соҕурууттан ыалдьыттарга Дьокуускайга бастакы сирдьиттэринэн буолаллар эбээт.

Мин кэтэх автобустары утарбаппын. Ол гынан баран, быраабыланы муниципальнай тырааныспар олохтуохтаах. Саҥа, аныгылыы, намыһах үктэллээх автобустарынан хааччыллыахтаах, манна бастыҥ олохтоох ыччат үлэлиэхтээх, бары биир таҥастаах-саптаах, үчүгэй тыллаах-өстөөх буолуохтаахтар. Кэтэх урбаанньыттар син биир онно тардыһалларыгар тиийиэ этилэр. Билигин бэйэлэрэ билэллэринэн сылдьаллар – улаханы оҥорор курдук тутталлар.

Ол эбэтэр, туох-ханнык иннинэ муниципальнай тырааныспарка болҕомто ууруллуохтаах. Киэһэ тоҕус чаас кэнниттэн линияттан туораан хаалар, субуотаҕа, баскыһыанньаҕа сынньанар кэтэхтэр балаһыанньаны тупсарбаттар.   

Дьокуускай билиҥҥи баһылыга Евгений Григорьев эдэр, эрчимнээх, далааһыннаах толкуйдаах киһи быһыытынан бу “дагдайа” сылдьар итэҕэстэргэ болҕомтотун ууруо диэн эрэнэрбитигэр эрэ тиийэбит.

Куоратчыт СУР.