Дэмэкирээтийэ, киһи бырааба, тыл көҥүлэ – бэрт да бэрт. Киһи бырааба диэн баар буоллаҕына, норуот бырааба диэн баар дуо? Суох. Тоҕо диэтэххэ, индивидуализм – бэйэҥ эрэ иннигин көрүнүөхтээххин. Норуот үйэлээх үгэстэрэ хайдаҕый? Суох, барыта сокуон иһинэн буолуохтаах. Оттон сокуон биирдиилээн эрэ дьон интэриэһин көмүскүүр. Ону кытта “аҕыйах ахсааннаах бөлөхтөр” кубулҕаттарын, холобур, “сексуальнай меньшинстволар”.
Субу күннэргэ үс саха дьахтарын суруга тарҕанна. Кимнээҕэ биллибэт – ааттара эрэ суруллубут. Ис хоһооно – бука бары вакциналааһыны утары туруҥ, тохтотуҥ диэн. Тоҕо? Биһигиттэн ыйыппакка “быһаллар” үһү. Хайдах? Күүстэринэн, күһэйэн туран.
Сурук ааптардара вакцинация, биотехнология, медицина, эпидемиология эйгэлэригэр улахан сыһыаннара суох быһыылаах. Онтон атын бэйэлэрин билиһиннэриэ этилэр.
Былыр даҕаны, быйыл даҕаны элбэх киһини сутуйар ыарыы турдаҕына (эпидемия, пандемия) хаһан даҕаны, ханнык да дойдуга дьонтон ыйыппаттар, “референдум” тэрийбэттэр. Дьыаланан дьарыктаналлар.
Киһи-аймах историятын былаһын тухары ыарыыны утары охсуһар. Чума, холера, уоспа, сотуун, испанка… Бу киһи-сүөһү бөҕөнү хотуурунан кэриэтэ сууһарбыт ыарыылары утары охсуһууга “дэмэкирээтийэ” ханнык да эҥэлэйинэн сыстыбатаҕа. Төттөрүтүн, туох барыта судаарыстыба кытаанах тутуутунан-хабыытынан барара. Үөрэтии-чинчийии, утары эми-тому булуу, нэһилиэнньэ ортотугар кытаанах миэрэлэри ылыы, эмтээһин… Ыарыы оччоҕуна эрэ кыаллар.
Саха омугу бүтэһигин “сии сыспыт” ыарыынан сэллик буолар. Сэллиги сэбиэскэй судаарыстыба лаппа олохтоохтук охсуһан кыайбыта – хонтуруолланарын курдук “харах далыгар” хаайбыта. “Социальнай” диэн ааттанар ыарыы хаһан да букатыннаахтык сүтэн хаалбат, кирийэр эрэ. Онуоха кытаанах ирдэбиллэр наадалар. Урут “үөннээх сөтөллөөх” киһи лаппа хааччахтанар этэ – атын дьону сутуйбатын туһугар. Билигин ол суох буолан (тыый, киһи силинэн бырдаҥалыыр улуу бырааба!), сэллик ыарыыта эмиэ дэлэйбитин туһунан анал идэлээхтэр үгүстүк этэллэр-тыыналлар.
Күһэйии туһунан эттэххэ, маннык. Киһи барыта билэ-көрө сылдьар. Үлэ-хамнас букатын көлдьүн буолла. Оҕолор үөрэхтэрэ хаалла. Маннык салҕанан бардаҕына, бука, сирэйбит холлор буолуохтаах.
Холобур, оскуолаҕа вирустаах учуутал үөрэтэрэ хайдаҕый? Уруккуттан биллэр быһыы – сорох дьон ыалдьар эрээри билбэккэ сылдьаллар, ону кытта атын дьону сутуйаллар. Учууталлар, эмчиттэр, байыаннайдар, онтон да атын судаарыстыба сулууспалаахтара вакцина ылаллара булгуччулаах буолуохтаах.
Оттон, холобур, мин кэтэх тэрилтэм ыарыыттан сабылыннын? Ханнык эрэ сыыҥтай хотунан-соҕуруунан күүлэй тэбэн баран, бэйэтэ да билбэтинэн үлэһиттэрбэр ыарыыны тарҕаттын? Ким ону “маладьыас” диэҕэй.
Ханнык баҕарар урбаанньыт үлэһиттэрэ вакцина ылалларыгар интэриэстээх буолуохтаах. Ким эрэ “ньах!” диэтэҕин аайы эрэй бөҕөнөн тэрийбит тэрилтэтэ сабылларыгар ким баҕарыаҕай.
Субу-субу дьүһүн кубулуйар вирустан биир эрэ быыһанар суол баар – вакцинация. Дьоммут-сэргэбит 70 бырыһыана “быһыы” ыллаҕына хамсык ытарчата биллэрдик сымныахтаах. Букатын да сүппэтэр.
Суруктан сабаҕалаатахха, ааптардар Арассыыйаҕа оҥоһуллубут вакцинаны утараллар эбит. ВОЗ сөбүлэҥэ суох диэн. Боппуруос: омук вакцинатын тарҕаталлара буоллар бу сурук суруллуо эбитэ буолуо дуо?
ВОЗ диэн бэлиитикэ уонна бизнес инструменнара буолар. Быһата, харчыны хамсатарга аналлаах тэрилтэ. Санаан көрүҥ, The Peoples Vaccine Alliance хамсааһын дакылааттаабытынан, коронавирус туруоҕуттан аан дойдуга тоҕус саҥа миллиардер баар буолбут – вакцина эргиэниттэн. Биир сыл иһигэр. Олор истэригэр, холобур, Moderna американскай фармацевтическай хампаанньа түөрт бэрэстэбиитэлэ. Испанецтар, британецтар, ону кытта биир кытай хампаанньатын төрүттээччилэр.
ВОЗ курдук “норуоттар икки ардыларынааҕы” диэн ааттанар тэрилтэлэри, кистэл буолбатах, арҕааҥы дойдулар хапытааллара “муннуларыттан сиэтэр”. Онон Арассыыйа вакцинатын тута бигэргэтиэхтэрин өйүм хоппото – конкурент кинилэргэ наадата суох. Оччотугар баллаһан баран олорон биэрэбит дуо?
Биир бэйэм биһирээн сылдьабын. Сүрэҕэ суох киһиэхэ бэрт. Кэллиҥ, ыллыҥ, бардыҥ – туох да майааччыта суох. Онуоха сөбүлэспэт буоллаххына анализтаргын туттар, “антителаҕын” аахтар, атын тайылҕаны аас эбээт. Кирдээх диэбит сиргэр ылыма, поликлиникаларга вакциналат. Ким да боппот.
Саха сиригэр вакциналааһын сокуон хараҕынан төһө сөбүн-сөрүөстүгэһин дьүүллүүр кыаҕым суох. Ол эрэн, маныаха сыһыаннаан биири этээри гынабын.
Сурук суруйааччылары, сомоҕолоһорго уонна утарарга ыҥырааччылары өйдөөн-дьүүллээн иһиллиир буоллахха, Арассыыйа уонна Саха сирин салалталара биир эрэ кыһалҕалаахтарын курдук өйдөбүлгэ кэлиэххэ сөп: Арассыыйа норуоттарын, ол иһигэр сахалар барахсаттары төрдүттэн имири эһии!
Интернет тарҕатарын иһиттэххэ, “бүппүт эбиппит” диэххэ сөп. “Быһыы” ылабыт уонна онуоха-маныаха диэри чыраахтаһабыт. Дьэ, ол кэнниттэн 5G сибээһи холбоотулар да, тута миэстэбитигэр охтобут. “Эмтэммит” таракааннар курдук.
Тыый, ону ким дьаһайыах баҕайыный? Сытыйыы-ымыйыы кытаанаҕа буолаарай! Ол сэптэрин кыһын холбууллара буоллар бэрт этэ. Хата, ону туруорсуҥ.
Биир өттүнэн көрдөххө, кыра-хара киһи (Саха сиригэр биир даҕаны “кыһыл көмүс миллиард” элиитэтин бэрэстэбиитэлэ суох буолуо оҥоробун) биир эрэ көмүскэллээх – Арассыыйа судаарыстыбата, Саха өрөспүүбүлүкэтэ.
Арассыыйа уонна Саха сирин салалтата бу орто дойдуга биир эрэ тирэхтээхтэр – Арассыыйа уонна Саха сирин норуоттара. Ол эбэтэр, норуоттарын “эһэн” бараннар ханна барыахтара дии саныыгытый? Ким кинилэри сээн диэх баҕайыный?
Уоскуйуҥ. “Вакцинация сэриитигэр” усулуобунай “Бигфарма” биһиги да хос сыҥаах буолуута суох халыҥ харчыны хаһыйбахтыыр буолуохтаах. Биһиги кинилэргэ эҕэ-дьаҕа буоларбыт, этэргэ дылы, “байҕалга баҕа силэ” буоллаҕа.
Баары баарынан, суоҕу суоҕунан – СУР
Оруобуна сөпкө суруйук
Сөпкө суруйбуккун.