Прокси-сэрии, “кулуттар” уонна ядернай сэбилэнии туһунан

Бэс ыйын 22 күнүгэр, 81 сыл анараа өттүгэр, Аҕа дойду улуу сэриитэ саҕаламмыта. Быйыл үһүс Аан дойду сэриитин сыта сыр-мыр биллэн эрэр диэххэ сөп.

Сэрии буолуохтааҕын дуу, эбэтэр буолуо суохтааҕын дуу туһунан мөккүһэри ким да боппот, – онно араас санаа баар буолуон сөп. Оттон саҕаланна да, биири эрэ саныахтаахпыт – кыайыы туһунан. Тоҕо диэтэххэ, кыайтарыы сыаната ханнык да “күндү” кыайыытааҕар сүүһүнэн бүк ыарахан буолар.

Бу мин тылларым буолбатах, ыраахтааҕылаах Арассыыйа саҕана ханнык эрэ биллэр киһи эппитин өйдөөн хаалбыппын. Кырдьык, сэрии иннинэ тугу баҕарар куолулуохха сөп, оттон саҕаламмытын кэнниттэн, – суох. “Тылгыттан ыйаныаххын” баҕарбат буоллаххына.

***

Европа бүүс-бүтүннүүтэ Арассыыйаны утары турда, Украинаны сэрии сэбинэн хатаҕалаата, харчыга наймылаһар сэрииһиттэрин ыыталаата. “Цивилизованнай аан дойду бүттүүнэ” диэн буолар. Ол эрэн уруккута буолбатах, урут европеецтар ортолоругар сэриилэһиэххэ айылаах эрдьигэттэр син баар эбит буоллахтарына, күн бүгүн, били, Уххан эппитинии, “тыһытыйыы” барбыт. Ол оннугар украинецтар муҥнаахтар тыыннарын толук ууран сэриилэһэллэр. Дьиҥэ даҕаны, сыҥалана сатыыр акаарылар баалларын кэнниттэн тоҕо бэйэлэрэ киирэн биэриэхтэрэй!

Ону кистии сатаабаттар – “прокси-сэрии” дииллэр. Ол аата, “война чужими руками”. Һэ-һэ, бэл, Евросоюз сорох бэрэстэбиитэллэрэ Европа дойдуларыгар сэрииттэн күрээн тиийбит эр дьону төттөрү депортациялыыры уонна аармыйаҕа бэбиэскэ туттартыыры туруорсан эрэллэр.

Бу муҥнаахтарыҥ аҕыйах хонуктааҕыта “Арассыыйа сөһүргэстээтэ”, Киев аттыттан, Чернигов уобалаһыттан чугуйда, сэниэтэ эһиннэ, сылбата быһынна диэн чырып-чычып бөҕөтө буолбуттара баара. Европа сойууһун дипломатиятын салайааччыта Боррель диэн аҥала баара, “Арассыыйаны сэрии хонуутугар кыайарга” турунан сылдьар сирэйин көрбүккүт дуо? Бу Европа муҥутуур дипломата үһү – атын акаарылар тустарынан этэ да барыллыбат: ыт харбатынан тыл-өс.

Билигин, биллэн турар, атыны туойаллар, сахалыы-махалыы эттэххэ, “тумсуларын дулҕаҕа соттоллор”. Бэл, Боррель дипломат дуома буоларын санаан кэллэ бадахтаах, “переговор” туһунан сөллөҥнүүр.

Өскөтүн Арассыыйа Киев аттыттан, Чернигов тулаттыттан чугуйбатаҕа, кыайыылаах-хотуулаах тахсыбыта буоллар, “дьабарааскылар” (евра(о)шки – европалар саҥа ааттара), бука, атыннык дьаһаныа этилэр. Арассыыйаны кытта украиналар тыыннарын толук ууран сэриилэһэллэринэн аһаҕастык арбаммакка.

Билигин барыта арылынна – АХШ баһылыктаах Европа Арассыыйаны утары сэриини саҕалаата. “Прокси” буоллун, үөдэн буоллун, сэрии аата сэрии. Ол аата, Арассыыйа сорох сорохторун Атлантическай акыйаан түгэҕэр үтэйдэҕинэ да, улахан хара аньыы буолбата буолуо.

Ити үктэтии диэн ааттанар. Киирэн биэрдилэр.

***

Түҥ-таҥ тыллаһыы саҕаламмыта ыраатта. Күн бэҕэһээ Литва диэн дойду Арассыыйа Калининградскай уобаласка тиэйэр таһаҕаһын Евросоюз ыйыытынан сарбыйдыбыт диэбитин, анарааҥылара бэйэлэригэр түһэрдилэр: “Кини, кини, бэйэтэ дьаабыламмыта!” – диэн тарбахтарынан ыйдылар. Ол аата, Литваны “оройго охсуохха” сөп буолан тахсар.

Европаларга “прокси-сэрии” эрэ барсар. Хаһан “уҥуохтаах” соҕустук сэриилэспиттэрэ баарай. “Мас саалаах” африканецтары кыргарга эрэ бэртэр. Ону кытта бэйэ бэйэлэрин кытта ылахтаһаллар этэ – сүүһүнэн сыл устата! “Столетняя война”. Санаан көрүҥ, түөн саҕа иэннээх сиргэ сүүс сылы быһа тугу кэбэхтэһэ сытыахха сөбүй? Аата эрэ сэрии буоллаҕа.

Германия баар. Үйэтин тухары сэриилэһэн аччарыһар да, биир да сэриини кыайбыта суох. Ол оннугар уһанарга үчүгэйдэр. Уопсайынан, “еврашкалартан” үчүгэй кулуттар тахсыа этилэр. Ол да кэлиэ суоҕа диэтэххит дуу, оҕоломмот, улам аҕыйаан иһэр омуктар онтон атын кэскиллэрэ суох.

***

Кулут диэбиккэ дылы, Арассыыйа дьонун “кулуттар” диэн ааттыыллар. “Уоруйах бэргэһэтэ умайарын” кэриэтэ, ким төһөнөн дорҕоонноохтук “кулуттар” диэн үөхсэр да, бэйэтэ оннук буолуон сөп. “Крепостной быраап” туһунан кэлэҕэйдээмэҥ – Европа дойдулара бары кэппит кэптэрэ. Бу уопсастыбаннай-политическай сыһыаннаһыы кэрчик түһүмэҕэ буолар. Сайдыы биир үрдэлэ да диэххэ сөп – буржуазнай сыһыаннаһыыларга киириэх эрэ иннинээҕи түһүмэх.

Киһи сөҕүөх, нууччалары, бэл, украинецтар онон сирэй-харах анньаллар. Ону баара, крепостной быраап, этэргэ дылы, “ийэтэ-аҕата” Украина сиригэр-уотугар буолан аастаҕа эбээт! Ыраата барбакка, баар-суох бэйээттэрин Тарас Шевченконы Петербург аристократтара атыылаһан босхолообуттара: бу дьаранаас син талааннаах быһыылаах, эрэйдээххэ көмөлөһүөххэ диэн.

 Арассыыйа үгүс омуктарыгар уопсастыбаннай сыһыаннаһыы “крепостной быраап” туругурар таһымыгар тиийбэтэҕэ – Өктөөп өрөбөлүүссүйэтэ үрэйбитэ. Сибииргэ, Орто Азияҕа, Кавказка. Киин уонна арҕаа Арассыыйаҕа, ол аата, туох-ханнык иннинэ, Малороссияҕа үгэннии сылдьыбыта. Гоголь “Мертвые души” айымньытыгар кимнээҕи суруйбутай?

Сахаларга оннук сыһыаннаһыы утаатын эрэ үҥүлүтэ сылдьыбыттара – сири “кылааһынан үллэриини”. Дьэ, маннык үллэһик олоҕурбут киин уонна илин эҥэр улуустарыгар гражданскай сэрии олус кырыктаахтык барбытын билэбит. Оттон, холобур, Бүлүү улуустарыгар “общиннай тутулу” алдьаппатах буоланнар, этэргэ дылы, былааһы биир сүбэнэн уларыппыттара.    

Сахалыы санаан көрүҥ – ханна көҥүл дьон баар буолуохтарын сөбүй? Кыараҕас сирдээх-уоттаах, кыйма курдук элбэх киһилээх, тус-туһунан герцогстволарга, графстволарга бытарыйбыт, ол аата хас хардыы аайы “судаарыстыбаннай кыраныыссалардаах” Европаҕа дуу, киэҥ нэлэмэн сирдээх, уонунан көскө дьэллик ыты да көрсөрүҥ саарбах Арассыыйаҕа дуу?

Биллэн турар, Арассыыйаҕа. Европаҕа тоҕо олус “законопослушнайдарый”? “Тостубут” дьон буоланнар. Үйэлэр тухары “биир муостанан” хаамарга тимир-тамыр курдук үөрэппит буоланнар. Уҥуохтарыгар-силиилэригэр киириэр, удьуор хааннарыгар иҥиэр диэри.

Ол иһин Европа кыра-хара дьоно хаһан да өлө-хаала сэриилэспэттэр – кимиэхэ түһээн төлүүллэрэ биир буоллаҕа. Гитлер хайдах курдук хаардыы хааман ааспытай? Наполеон? Билигин хаамаайы арабтар, афганецтар уонна да атын кэлии омуктар, быйылгыттан ыла украинецтар хайдах курдук кинилэри “тэпсэ сылдьалларый”? “Еврашкалар” утарсыахтара да суоҕа, утарсалларын ааспыт дьон.

Демографиялара муот. Төрүөх суох – эдэр ыччат “сири муҥур ханнынан тыырбат” – пассионарийдар суохтар. Эдэр ыччаттара элбэх буолан “уолуктаһартан” ордубат “хара омуктары” уодьуганныыр кыахтара суох.

Африкаҕа, Аан Илиҥҥэ кинилэр “прокси-сэриилэриттэн” сылтаан хоргуйуу саҕаланыа да, күрүөйэхтэр тоҕо ааҥнаан тиийиэхтэрэ, “үрүҥ субалаах” европеецтар уулуссаҕа быкпат балаһыанньалара үөскүөҕэ. Быһата, көрдөөбүттэрин ылыахтара. “Колонизатор” өбүгэлэрин буруйдарыгар.   

Оттон Арассыыйа сирэ киэҥ буолан, былыр суут-сокуон тиийбэт муннуга-хаттыга баһаам этэ. Баппат дьон күрээн хаалаллар, ороспуой буолаллар, казактарга кыттыһаллар. Быһата, сокуону тутуһуохтааҕар, “дьэргэстэй ыһыаҕын, омоллоон олоҕун” тардарга ордук үөрүйэхтэр.

“Хас биирдии кулут бэйэтэ кулуттаныан баҕарар” диэн бэргэн этии баар. Билигин Украинаҕа “былааһы ылбыт” галичаннар үйэлэрин тухары поляктар, австриецтар уонна венгрдэр батталларыгар сылдьыбыттара. Сэбиэскэй сойуус састаабыгар киирэн баран биирдэ чыып-чаап диэбиттэрэ, бэйэлэрин киһи курдук санаммыттара. Ол да иһин поляктары кытта икки өттүттэн олус кырыктаах сыһыаннаахтар. Төһө да билигин бэйэ бэйэлэригэр “тыҥырахтарын кистээбиттэрин” иһин. Ол курдук, “Волыннааҕы кэйгэллээһин” диэн 1943-1944 сыллардааҕы быһыы күн өйдөөх киһи төбөтүгэр баппат, кулуттуу санаалаах, ол эбэтэр, “комплекс неполноценности” диэн ааттанар “төбө ыарыылаах” дьон эрэ “сатыыр” кыыллыы быһыылара буоллаҕа.

Субу соторутааҕыта ааҕар-суруйар буолбуттара эбээт. Итэҕэйбэт буоллаххытына, Арҕаа Украинаттан биллэр учуонайы, биллэр суруйааччыны, биллэр искусство диэйэтэлин, муҥ саатар аатырбыт спортсмены булуҥ эрэ. Мэлиһээй. Биир эмэгэттээхтэр – Бандера.

“Кулуттуу” психологиялаах дьон “кулут” оҥостоору, бэйэлэринээҕэр мөлтөх дьону көрдөнөллөр. Тула көрүннэххэ, ньиэмэстэр абытай дьон. Поляктартан кэһэй буолбуттара бэрт. Бэйи, бу нууччалар сымнаҕас соҕустар, ол аата мөлтөх буолуохтарын сөп… Биһигиттэн куттаналлар, ол иһин албыннаһан оскуолалары аһаллар, босхо үөрэтэллэр, босхо эмтииллэр… Кыра ычалаах киһи психологията оннук. Үтүө сыһыаны албыннаһыы курдук ылынар.

Маннык баар. Украиналыы “хлопец” диэн тыл “хОлоп” диэн тылтан тахсар – кулут диэн өйдөбүллээх. Түүрдүү тыл. Сахалыы “кулут(п)” диэн. Былыр хазардар дуу, половецтар дуу ааттаабыттарын поляктар илдьэ хаалбыттар – украниналарга сыһыаннаан.

***

Украина Арҕааҥы дойдулар уонна Арассыыйа (Евразия) икки ардыларыгар сытар буолан, хаһан баҕарар икки өттүгэр хаанньайыылаах. Сэбиэскэй саҕана, “хохуоллар” нуучча элбэх сиригэр нууччатааҕар ордук нуучча буолааччылар. Оттон саха элбэх буоллаҕына, нууччалары үөҕэртэн ордооччулара суох. Ону элбэх омук тоҕуоруспут оробуочай кэлэктиибигэр үлэлээбит дьон билэллэр. Баҕар, интэлигиэннэр ортолоругар ол биллибэтэ буолуо…

“Свадьба в Малиновке” киинэҕэ итинник майгы будёновка бэргэһэтин кэтэртэн-кистииртэн соло булбат оҕонньорунан бэркэ ойууланар. Эбэтэр “За двумя зайцами” киинэни санааҥ. Биир өттүнэн нуучча буола сатаан Голохвостый диэн араспаанньатын Голохвастов диэн “тупсара” сатыыр, иккис өттүнэн арҕааҥы муодаҕа, арҕааҥы сиэргэ-майгыга сүгүрүйэр… “Это шкандаль!”

Быһата, “дьабарааскылар” уонна американецтар угаайыларыгар киириэхтэрин киирбит дьон. Батый Хаан Киевы, холобур, Москваҕа холоотоххо, олус кырыктаахтык кыргыбытын “цивилизацияны таҥнарыы” уйатын эһэр сыалтан диэххэ сөп. Евразия уонна Арҕааҥы цивилизациялар тосхоллорун күөнтэһиитэ.

Онон украинец үксэ, табылыннаҕына, күн сарсын нуучча патриотугар кубулуйар кыахтаах. “Үйэлэргэ өстүйүү” сыта да суох буолуоҕа, долгуйумаҥ. “Азов” (Арассыыйаҕа бобуулаах) националистара солкоҕо кубулуйбуттара түргэнин көрбөккүт дуо? Муҥ саатар биир киһи харааччы хадаардаспат! Баара буоллар, син биир социальнай систимҥэ биллиэ этэ.

Биллэн турар, аҕыйах дууса “бандератын”дуу, “бандуратын” дуу туппутунан хаалыаҕа, поляктар ускайдааһыннарыгар сылдьыаҕа, оттон 99 бырыһыана нууччаларыгар төннүөхтэрэ. 

Биллэн турар, табыгастаах түгэҥҥэ төттөрү түһэллэрэ даҕаны түргэн буолуоҕа. Хайыаххыный, айылҕалара оннук.

Сэбиэскэй кэм алҕаһын хатылаан салалтаҕа олус таһаарбатахха туох буолуой, сылдьыахтара. Холобур, Львовскай уобалас, бырыһыаныгар таһаардахха, Сэбиэскэй сойууска саамай хойуу хомуньуустааҕа үһү. Оннук карьеристар Сэбиэскэй сойууһу суулларбыттара.

***

Байыаннай операция салҕанан барар. Донбасс босхоломмутун кэнниттэн Арассыыйа кимэн киириитэ, этэргэ дылы, “ат хаамыытынан” барыаҕа. Николаев, Одесса куораттарынан, салгыы Приднестровьеҕа тиийэ. Оччоҕуна Украина муораттан быстар. Муораҕа тахсар аартыга суох судаарыстыба – “быар быһаҕас” судаарыстыба.

Оччотугар Украина, дьэ, төрүт кэбин кэтэр – Киев, Житомир, Чернигов, онон бүтэр. Били, Сэбиэскэй Украинаны тэрийбит Ильич кырдьаҕаһы “ыкка биэрбиттэрэ” атыннык дьиэлийэр. Оччотугар кырдьык Польшаҕа сысталларыгар тиийэллэр. Ону Арассыыйа, биллэн турар, көҥүллээбэтэ буолуо. “От можа до можа” империя тэрийэр ыралаах Польшаны кытта ыаллаһаары анал операцияны саҕалаабыт үһүбүт дуо? 

Михаил Хазин эппитинэн, анал байыаннай операция ядернай сэриини тохтоппут. Биллэн турар, Арассыыйа саллааттара Киев анныгар турдахтарына былааска “дворцовай переворот” буолуон сөп этэ даҕаны, ол сүрүн сыал буолбатах эбит. Арассыыйа сэриилэрэ тута Киев аннынааҕы Гостомель бөһүөлэккэ баар “Антонов” аэропорка уонна Чернобыль атомнай электростанциятыгар түһүүлэммиттэрэ. Аэропортка – Ан-225 “Мрия” таһаҕас сөмөлүөтүнэн Великобританияттан икки атомнай боеголовка (буомба эбэтэр ракета) кэлбитин туппуттара диир. Туох баар документациялары-дуогабардары-сахтары.

Оттон Чернобыльга АХШ былырыыҥҥыттан ыла ядернай уматык тобоҕун харайар сири тутабын диэн айаҕаламмыта, дьиҥэ туох буоларын бэрэбиэркэлээтэххэ сатанар. Баҕар, ядернай буомба атыыра онно сытара буолуо!

“Разведка боем” сыалын сиппит, онон Арассыыйа сэриилэрэ төттөрү чугуйбуттар. Тоҕо диэтэххэ, аҕыйах ахсааннаах десант ханнык баҕарар куораты ылыан сөп эрээри, тутан олорбоккун. Тутан олорорго халыҥ сэрии наада.

Бу туһунан тоҕо биологическай лабораториялар курдук аһаҕастык кэпсээбэттэрий диэтэххэ, Турцияны кытта сыһыаны алдьатымаары – икки боеголовкаттан биирдэрэ Турцияҕа утаарыллыахтааҕа диэн буолар.

Хайдаҕын да иһин, интэриэһинэй сибидиэнньэ.

Дьиҥэ, фашизм аан дойду үрдүнэн бобуулаах эбээт – норуоттар икки ардыларынааҕы Нюрнберг трибуналын быһаарыытынан. Оттон Киев киин уулуссаларынан 14-с SS “Галичина” дивизияларын чиэстээн сэлэлии хаамыыны тэрийии тугуй?

SS-сэриилэрэ диэн тугуй? Фашистыы Германия (Европа) саамай талыы, дьаарай сэриилэрэ. Туох баар концентрационнай лааҕырдары, “өлүү лааҕырдарын” дьаһайар структура. Разведка, полиция сулууспалара. Гестапо уонна да атын алдьархай. Норуоттар икки ардыларынааҕы быраабынан муос-таас бобуулаах.

Оннук идеологиялаах дойдуну сэрии сэбинэн уора-көстө хатаҕалааһын 2014 сылтан саҕаламмыта дииллэр. Михаил Хазин сибидиэнньэтинэн, ядернай боеголовкаҕа тиийбит. Владимир Зеленскай мээнэҕэ чабыламматах буолан тахсар. Эрдоган эмиэ тулуйбатаҕа, сотору ядернай сэрии сэптэниэхпит диэн эмиэ эрдэттэн этиммитэ, быһыыта.

Ону баара, Арассыыйа разведката “хааһытын” босхо сиэбэт эбит.

Суолласта, сурукка тистэ – СУР.