“Дьыбаан сэрииһиттэригэр”: Аҕа дойду көмүскэлигэр – “үрүҥ суругу” үксэтэн!

Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэрэ күлүмүрдээн ааста. Саас кэлиэ илик да буоллар, бастакы үтэһэлээх эт сиэннэ, кэрэ аҥаардартан иэс баалынна – ханна да халбарыҥныыр кыах суох буолла.

Тыл баар, туохтааҕар да күүстээх. “Вначале было слово” – бастаан “бырагырааммалыыр тыл” баар буолбута. Таҥара хас биирдии киһиэхэ тиийэр, хас биирдии киһини “тэһиинниир” тыла.

Аҕа дойду көмүскээччитин күнэ – туох да саарбахтааһына суох, таҥара тыла. Аҕа дойду – судаарыстыба. Хайдах да судаарыстыба буоллун, син биир Аҕа дойдуҥ, төрүт буоруҥ, силис-мутук тарпыт сириҥ буолар. “Мин дойдубун таптыыбын, судаарыстыбаны утарабын” диэн тугуй?

Глобализм күрүчүөгэ. Либерализм (ол иһигэр фашизм) уонна коммунизм –  бу глобализм үөрэхтэрэ. Уҥа уонна хаҥас идеологиялар уһук (экстремальнай) салаалара. Хайаларын да анала – национальнай судаарыстыбалары суох оҥоруу, Орто дойдуга транснациональнай хапытаал былааһын олохтооһун. Онно киирэн биэрээхтээбит дьон бэйэлэрин алы гынар кубулҕаттара.

Аҕа дойдуну көмүскээһин уһаан-кэҥээн, өлөрүүтэ-өһөрүүтэ үксээн, алдьатыыта аарыгыран бардаҕына Ийэ дойдуну көмүскээһиҥҥэ кубулуйар. Бу өйдөбүллэр биир өттүнэн биири бигэргэтэллэр – төрөөбүт дойду харыстабылын этэллэр, иккис өттүнэн, сахалыы кут-сүр өйдөбүлүн кытта ситимнээхтэр.

Сэбиэскэй сойууска судаарыстыба былыр былыргыттан “улахан дьиэ кэргэн” кэриэтэ этэ. Оттон дьиэ кэргэн барыта аҕа баһылыктаах, онон Аҕа дойду буолар. Оттон дириҥээбит сэрии норуот “ийэ кутун” сабар кутталланар, онон Ийэ дойду көмүскэлигэр кубулуйар.

Ийэ кут

Орто Дойдуга олохсуйан

Киһи буолан төрүүрүгэр

Салгын уонна

Буор куттанар. (Тэрис, “Айыы суола”)

Дьэ, бу ийэ кут Илин халлаанынан Айыы суолун батан түһэр. Кини суолунан төттөрү Салгын кут дабайар. Өйүҥ-санааҥ төһө үрдүгүй, сиэриҥ-майгыҥ төһө ырааһый да, соччонон айыы халлаанын үрдүкү хаттыгаһыгар тахсаҕын. Бары өттүнэн муот буоллаххына, хайыаххыный, ырааппаккын. Ыраатар дьон ырааталлар, холобур, Чыҥыс Хаан-Айыы таһымыгар тахсыбыт Түмэлдьин билиҥҥэ диэри аар-саарга аатырар. Үрүҥ Айыы Тойоҥҥо ким да тиийбэт. Таҥара соҕотох.

Барыбыт аҕабыт – Үрүҥ Айыы Тойон. Киниэхэ талаһар, кини таһымыгар дабайар Салгын куппут, биллэн турар, эһэлэрбитин-аҕаларбытын кытта ситимнээх. Өбүгэлэрбит үтүөлэрэ, айыы суолунан сырыылара “үрүҥ сурук” буолан барҕаны үөскэтэр. Абааһы халлаанын батыылара “хара сурук” буолан барҕаны быһар.

Айыы үөрэҕэ инньэ диир.

Күн бүгүн сэрии бара турар. “Информация сэриитэ” диэн ааттанар “тымныы сэрии” көрүҥэ. Онон Аҕа дойду көмүскэбил көрдүүр.

Күн бүгүн туох уларыйда? Судаарыстыбаны “улахан дьиэ кэргэммит” курдук көрбөт буоллубут. Дойду үчүгэй, судаарыстыба куһаҕан диэн буолла. Дьиҥэ, хайата да биир. Ол түмүгэр төрөөбүт дойдуларын ааспыт историятын, билиҥҥи кэмин, кэлэр кэскилин сиилиир-хоһулуур, кырыыр-таныйар дьон олус элбээтэ. Айыы үөрэҕэ этэринэн, барҕаны быһар “хара сурук” үксээтэ.

Аныгы технологиялар сайданнар биһиги хас биирдиибит “дьыбаан сэрииһиттэригэр” кубулуйдубут. Онон “хара сурук” диэбиккэ дылы, хобдох ис хоһоонноох, дойдубут историятын, ол аата өбүгэлэрбитин, эһэлэрбитин-аҕаларбытын “ыкка биэрэр” сурук олус элбээтэ. Дьиҥэ, дойдутун ааспыт кэмин, өрөгөйүн-үөрүүтүн, иэдээнин-алдьархайын сиргэ тэпсэр, ол аата, төрөппүттэрин үөҕэр киһи туох кэскиллээх буолуой. Ама да өйдөөҕүмсүйбүт иһин…

Онон “үрүҥ суругу” үксэтэргэ турунуҥ – дойдубутун хайгыахха, үчүгэй баарын өйдөөн көрүөххэ, “абааһы араабылаһар арҕааҥы халлаанын”  илдьи тэпсиэххэ диэбэппин, “ол дойду” туһунан баары баарынан кэпсиир информациялары күүскэ тарҕатыахха. Холобур, бу “Генерал Мороз” туһунан видео-биэрии курдуктары. Арҕааҥы дойдулар кылабачыгас салахайдарыгар хараҕы халтарыҥнатан бүтүөххэйиҥ.