Быыһык кэми муҥутуурдук туһаныахха!

Олохтоох салайыныыга уларытыылары киллэрэр сокуон барыла кырата суох сахсааны таһаарда. Барыл ирдэбиллэрэ сөптөөх курдук – олохтоох салайыныы сүрүн бириинсибин, ол эбэтэр, муниципальнай тэриллиилэр бары тэҥ статустаах буолалларын ситиһии.

Бэрэсидьиэн Вячеслав Штыров салалтатынан олохтоох салайыныы Саха сиригэр киирэрин саҕана, дьиҥэ, ити туһунан элбэхтэ этиллибитэ. Улуустар, ол эбэтэр муниципальнай оройуоннар, быыһык кэмҥэ эрэ тэриллэллэр диэн этэ, бадаҕа. Бэл, сокуон муниципальнай тэриллиилэр “айахтарын бэйэлэрэ булуналларын” ирдииринэн, дотациялааһын тохтуоҕа дииллэрэ.

Бу сырыыга үгүс дьону биир боппуруос ордук сээбэҥнэтэр: бары “тэҥ баайыылаах” муниципальнай уокуруктарынан бытанар буоллахпытына, үйэ-саас тухары олоҕурбут улуустарбыт суох буолаллар дуо? Туох да диэбит иһин, “бытарыт уонна баһылаа”, атыннык эттэххэ, “араартаа уонна талбыккынан дьаһай” диэн өйдөбүл баар, онон дьаахханыы өйдөнөр. Соһуччута да бэрт.

Онон саха дьонун быһыытынан аа-дьуо, олохтоохтук дьаһаныахха баар этэ диэн буолла – тохсунньу 8 күнүгэр буолан ааспыт Бүлүү умнаһын нэһилиэктэрин баһылыктарын сүбэ мунньаҕар. Ол да буоллар, аа-дьуо тобуллуохтаах дьыала туһугар суһаллык туттуохха наада.

Онно, ол эбэтэр сокуон барылыгар уларытыылары киллэриигэ норуот былааска бэрэстэбиитэллэрэ – Ил Түмэн дьокутааттара күүскэ үлэлиэхтэрин наада. Атын эрэгийиэннэри кытта биир сүбэнэн түмсэн. Ол курдук, Арассыыйа Уһук Хотугу уонна Арктикатааҕы эрэгийиэннэригэр быһыы-майгы биһигини кытта атылыы буоллаҕа.

Ол туһугар мунньах кыттыылаахтара тугу быһаарбыттарый?

Саамай сүрүнэ – Ил Түмэн муниципальнай уокуруктарга баһылык норуот бүттүүнүн куоластааһынынан талылларын сокуонунан бигэргэтиэхтээх. Олохтоох салайыныы дьоҥҥо-сэргэҕэ саамай чугас былаас буоларынан дэмэкирээтийэ бириинсиптэригэр эрэ олоҕуруохтаах. Оттон быыбар – дэмэкирээтийэ сүрүн (баар-суох диэбэтэххэ баһыыба) бэлиэтэ буолар.

Мунньах уурааҕын сүрүн түгэннэрэ манныктар:

– Быйыл буолар муниципальнай быыбардар хайаан да бары таһымҥа ыытыллыахтаахтар.

– Федеральнай сокуоҥҥа сөптөөх көннөрүүлэри киллэрэргэ Ил Түмэн күүскэ үлэлиэхтээх.

– Саҥа сокуон 2,3,4,5,7 бастара эһиилгиттэн толору күүстэригэр киирэллэр. Ол эбэтэр, быйыл – бүтэһик быыбардар, ол аата бүтэһик баһылыктар. Саамай сүрүнэ, бүтэһик нэһилиэктэр уонна улуустар (оройуоннар). Онно хапсыбатахтар эһиилгиттэн, ол эбэтэр 2023 сылтан бары муниципальнай уокурук буолаллар.

Сокуон барыла 2028 сылга диэри быыһык кэми аныыр. Ол эрэн, быйыл быыбардары ыыппатахпытына, эһиилгиттэн ыла сокуон сүрүн ирдэбиллэригэр, ол эбэтэр уокуруктарынан бытарыйыыга ылларабыт.

Ол эбэтэр, быйыл олохтоох салайыныы бары таһымыгар быыбардары ыытыы – быыһык кэми муҥутуурдук туһаныы буолар. Кырдьыга да, 2028 сылга диэри туох уларыйыы тахсыа биллибэт, онон чуолаан тыа сирин муниципалитеттара биэс сыл устата олоҕурбут киэбинэн олоруохтара, онон сыыйа-баайы саҥа ирдэбиллэргэ бэлэмнэнэр кыахтанабыт.

Дьэ, Бүлүү эбэ умнаһын нэһилиэктэрин санаалара итинник. Киин уонна хотугу улуустар да бэйэлэрин санааларын тиэрдэллэрэ буолуо. Сүбэ сүгэ хоппотоҕун кыайар. Оттон биһиги сүрүн сүбэбит Ил Түмэн буоллаҕа. Кинилэр норуот уонна Саха сирин туһугар таһаарыылаах үлэлэригэр эрэнэбит.

Сураста, суолласта, сурукка тистэ – СУР.