“Зомби-апокалипсис” онуоха-маныаха диэри тохтуур буолла…

“Улуу киһи оҕото” диэн додо дуоһунастаах Маша Шукшина, өйдөөҕө-итиригэ биллибэт Никита Джигурда, “хаптаҕай сир” туһунан киэҥ билиилээх ырыаһыт Юрий Лоза, тайах курдук адаарыҥнаабыт балерина Анастасия Волочкова салалталарынан вакцинацияны утарааччылар санааларын ситэллэрэ кыра хаалла – бэйэ бэйэбитин сэймэктэһэрбит. Саҕалааһын баар – Москва биир МФЦ-гар “аан дойдутааҕы саагыбар” тула төбөтүнэн бырахтарбыт Сергей Глазов икки киһини ыт-кус курдук ытыалаан кэбистэ, түөрт киһини, ол иһигэр 10 саастаах кыысчааны ыараханнык дэҥнээтэ. “Мааскаҕын кэт” диэн көрдөспүт, онон “аан дойдутааҕы саагыбарга” кыттыспыт буруйдарыгар. Өссө төһө киһи “кыраттан тутуллан” сылдьара биллибэт.

Хомуньуустар утараллар дуо? Сталин кырдьаҕас баара буоллар сүнньүлэрин түргэнник көннөртүө этэ. Кини туляремияны утары вакцинацияны ыытаары, бэл диэтэр, Сталинградтааҕы кыргыһыыны биир ый сыҕарыппыта дииллэр. Оттон ньиэмэстэр госпиталлара бу “дьабарааскы ыарыытынан” сутуллубут саллааттарынан туолбута үһү.

Арассыыйа салалтата сахалар барахсаттары “суулуу тутан” анараа дойдуга атаарара 29 % хаалбыт. Ол эбэтэр, Саха сирин олохтоохторун 71 %-на вакцина ылбыт.

Республика салалтата ити ордубут 29 % (сыл бүтүөр диэри хас бырыһыаммыт ордор?) киһиэхэ анаан, дьэ, тугу былаанныыр эбитий? Ол туһунан Ил Дархан Айсен Николаев Ил Түмэҥҥэ Туһаайыы тылыгар этиллэр.

Омук кэскилэ – төрүөх тахсарыгар. Төрүүр оҕо ахсаана төрүүр кыахтаах дьахтар баһыгар саамай кырата 2,1 оҕо буолуохтаах. Сыллааҕы көрдөрүүнэн! Биһиэхэ ааспыт уонча сылы быһа 1,8-тан тахсыбат. Ол эбэтэр, төрүөхпүт төннө турар.

Аҕа баһылык кэлэр 2022 сылы Ийэ сылынан биллэрдэ. Бу Саха судаарыстыбаннаһа төрүттэммитэ 100 сылыгар төрөөбүт оҕо аайы 100 тыһ. солкуобай лаһырҕаччы түһэ туруоҕа. Онон эдэр ыаллар кытаатыҥ – “үбүлүөйдээх” уолу-кыыһы лабырҕатан иһиҥ. Туһалаабытынан төрөөбүт оҕо хайаан да дьоһун киһи буолуоҕа.

Оҕолоох ыалларга эбии өйөбүл итинэн эрэ бүппэт. Холобур, бырабыыталыстыба суон сорудах ылла: биэс уонна онтон элбэх оҕолоох ыаллары дьиэнэн хааччыйыы уһун-синньигэс уочаратын биэс сыл иһигэр быһаарарга. Бу 1815 ыал! Ону кытта маннык ыаллары баайга-дуолга нолуоктан босхолуур туһунан этилиннэ.

Тулаайах хаалбыт оҕолору иитэ ылбыт ыалларга бэриллэр биһирэм кээмэйэ икки төгүл эбиллиэхтээх – саҥа дьиэ кэргэҥҥэ киирэр оҕо сааһыттан уонна доруобуйатын туругуттан көрөн. Онон оҕо дьиэлэригэр, приюттарга баар оҕолор ахсааннарын аҕыйатыыга, оҕолору ииттэ ылар ыаллар ахсааннара элбииригэр былааннаммыт дьоһуннаах үлэ барара күүтүллэр. Ону таһынан Дьокуускай куоракка Дьиэ кэргэҥҥэ уонна оҕолорго социальнай көмө киинэ үс сыл иһинэн тутуллуохтаах диэн буолла.

Саха кэскилэ – тыа сиригэр. Быһыы-майгы кыралаан тупсан иһэр диэн сэрэнэн этэр кыах баар. Тыа хаһаайыстыбата тута үллэн-баллан тахсыбыта остуоруйаҕа эрэ баара буолуо. Быйыл, ааспыт сыл ахсынньы 1 күнүнээҕи туругу кытта тэҥнээтэххэ, сылгы да, сүөһү да ахсаана эбиллибит. Ол курдук, ынах ахсаана уонунан сыллар кэннилэриттэн аан бастаан 3,4 % элбээбит.

Манна, биллэн турар, үүт харчыта лиитэрэҕэ 50 солкуобайга диэри улааппыта, ынах сүөһү төбөтүгэр 35 тыһыынча бэриллибитэ төһүү буолбута саарбахтаммат.

Быһата, ааһан иһэр сылга, 2000 сылы кытта тэҥнээтэххэ, тыа сирин дьонугар 1 млрд 400 мөлүйүөн солкуобайынан ордук үп тиксибит диэн буолла. Онон, туох да диэбит иһин, эбиллии барар.

Биллэн турар, сэбиэскэй кэмнээҕи таһымҥа тахсыахпыт ыраах эрээри, кэлэр сылга тыа хаһаайыстыбатын үбүлээһин хаһааҥҥытааҕар да үксүүр буолла – 12,5 млрд солкуобай. Манна федеральнай киинтэн кэлиэхтээх үбүлээһини эптэххэ 14-15 млрд солкуобай буолуохтаах. Республика бэйэтэ өлөрөр дохуотун (150 млрд солк.) 10 бырыһыаныгар тиийэр диэххэ.

Кэлэр сылга саҥа субсидиялар көрүллүөхтэрэ – эккэ, оҕуруот аһыгар, хортуоппуйга, туораахтаах култуураны үүннэриигэ. Онон ыччат “ынах кутуругун” эрэ эрийбэккэ, сири оҥорууга кытта киирсиэн сөп. Сыыйа этинэн дьарыктанар, ол эбэтэр сүөһүнү уотуунан дьарыктанар хаһаайыстыбалар үөскүүллэригэр эрэл үөскүүр. “Мрамор эттээх” саха сүөһүтүн. Симментал аҥаардаахтар да буоллуннар ээ, сириллибэт.

Арктика улуустарыгар уонна промышленнай оройуоннарга баар тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэригэр уонна бааһынай хаһаайыстыбаларыгар ынах сүөһү төбөтүгэр бэриллэр субсидия 45 тыһыынча буолуоҕа, оттон биэ төбөтүгэр – 3 тыһыынча.

Кырдьык, бырамыысыланнас тэрилтэлэрэ айахтарын арҕааттан “сурутан ылан” хааччыналлар. Олохтоох аһы-үөлү ыла сатаабаттар. Онон Арктика уонна промышленнай улуустар хаһаайыстыбаларын өйөөһүн улахан суолталаах. Олохтоох бородууксуйа дэлэйдэҕинэ, сыаната чэпчээтэҕинэ кинилэргэ бырамыысыланнас тэрилтэлэрин ырыынага арыллыа этэ.  

Аан дойду үрдүнэн тыа хаһаайыстыбатын экономика салаатын быһыытынан көрөллөр – “собес” курдук буолбатах. Тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарыы бырамыысыланнас таһымынан барар. Ол эбэтэр, аһы-үөлү ханна баҕарар улахан хаһаайыстыбалар, бөдөҥ корпорациялар, холбоһуктар оҥороллор. Арҕааҥы дойдуларга оннук буолбута, этэргэ дылы, үйэ буолла. Санааҥ көрүҥ, бастакы кооперативтар тоҕо тэриллибиттэрэй? Тыа хаһаайыстыбатыгар өтөн киирбит бөдөҥ корпорациялары кытта конкуренциялаһар кыһалҕаттан бытархай фермердэр кыттыһыыларыттан саҕаламмыта! Онон Саха сиригэр эмиэ бөдөҥ хаһаайыстыбалар, кооперативтар тэриллиэх тустаахтар. Оччоҕуна эрэ кэлии аһы-үөлү кытта күрэстэһэр кыах үөскүөҕэ.

Тыа дьонун социальнай хантараактар нөҥүө өйөөһүн кээмэйэ кэнники үс сылга үс төгүл эбиллибит. Быйыл 500 мөл. солкуобай көрүллүбүт буоллаҕына, онон 5 тыһыынча ыал туһаммыт. Оттон кэлэр сылга социальнай хантараактаһыыга бэриллэр үп кээмэйэ 600 мөлүйүөҥҥэ тиийиэҕэ, кэтэх хаһаайыстыбаны сайыннарыыга бэриллэр көмө 200 тыһыынча буолуоҕа.

Маны таһынан Агропромышленнай тиһиги өйүүр пуонда нөҥүө тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын оҥорон таһаарааччыларга эбии 500 мөлүйүөн анаммыт. Өссө 500 мөлүйүөн инвестиционнай сыалга-сорукка туһуламмыт. Ол эбэтэр, хотоннору, сылгы базаларын, оҕуруот аһын харайар пууннары уо.д.а тутуу курдук кэскиллээх хайысхаҕа. Техниканы, технологиялары, сиэмэ, уоҕурдуу атыылаһарга.

Онон былаас “барыбытын өлөртөөн эрэр” диэн суланыы соччо олоҕо суох курдук. Юрий Лоза аан дойду үрдүнэн сир хаптаҕай диэн дакаастыыр киһи – алларааҥы видеоны көрөн абыраныҥ. Кинини батыһан, бука, “уһун сонноммоппут” буолуо. Оттон Маша Шукшина “улуу быраастарга уонна вирусологтарга, бэл, Рошаль докторга” сигэнэр буоллаҕына, Рошаль вакцинаны утарбытын булбатым. Наар доруобуйа харыстабылын ситимин туһунан этэр эбит – Арассыыйа ити өттүнэн куһаҕана суоҕун көрдөрдө диэн. Арай: “Пендемия – биологическай сэрии репетицията” – диэбитэ интэриэһинэй. Ол эбэтэр, атын “улуу вирусологтар” даҕаны туох диэбиттэрэ, кылаабынайа, утарбыт да буоллахтарына тоҕо утарбыттара биллибэт.  

Суолласта, суҥхарда – СУР.  

Физиканы үөрэппэтэх эмиэ дьол эбээт…

Источник: https://www.youtube.com/watch?v=nB9Xt7HQFwc