Yakutians.com

Новости Якутии

“Айылҕа оҕолоро” уонна бэлиитикэ

Күн бүгүн Саха сиригэр эрэ буолуо дуо, Арассыыйаҕа бүтүннүүтүгэр даҕаны, бырамыысыланнас сайдыытын аан дойду үрдүнэн утараллар. Биллэн турар, Арҕааҥы дойдулар, соҕурууҥу да, илиҥҥи да “партнердарбыт” Арассыыйа экэниэмикэтэ сайдарын туһугар “таҥараҕа үҥпэттэрэ” биллэр буоллаҕына, саамай күүстээх уонна сэрэхтээх утарсыыны бэйэбит оҥоробут диэххэ наада. Ол үүт-үкчү ураҕас икки уһуктааҕын курдук — үчүгэйдээх даҕаны, куһаҕаннаах даҕаны.

Экологизм өйдөбүлэ

Онуоха анал доктрина баар — экологизм диэн аатырар. Бэлиитикэ идеологията. Ол эбэтэр, бу идеологияны туһанааччылар, глобальнай “сүүлүктэр”, дьону салайар үнүстүрүмүөннэрэ, бырастыы гыныҥ, “муннуларыттан сиэтэр” дөрөлөрө! Экологизм өйдөбүлэ бэрт судургу. Айылҕаҕа, тулалыыр эйгэҕэ, дьоҥҥо-сэргэҕэ, кыылга-сүөлгэ хааппыла да саҕа омсолоох дьайыыта суох олох олоруохтааххын диэн. Саамай үчүгэйэ — тугу даҕаны оҥорбокко (производство), буруо-тараа, сыт-сымар таһаарбакка. Оонньуута суох, сотору утуруктуурбут иһин нолуок төлүүр буолуохпут. Бырамыысыланнас сайдыытын, атом энергиятын, ньиэби-гааһы туһаныыны, ГЭС быһыттарын тутууну уо.д.а. утарыы. Быһата, бэйэҕит билэҕит, бу идиэйэни күн бүгүн “от күөхтэр” (Гринпис) кэрэх оҥостон сылдьаллар.

Истиэххэ үчүгэй баҕайы эрээри, бырамыысыланнаһа суох сотору аччыктаан “иһиҥ адаарыйыан” сөп. Онуоха эбии онтон экология тупсан кэлбэт диэн буолар. Холобур, атом энергиятын кыччата сатаан аччарыһыы түмүгэ хайдаҕый? Дуона суох 4,88% кыччатыыны улахан ситиһии курдук айаатааһын баар эрээри, ону тугунан солбуйбуттарый? Тыал да, күн да генерациятынан, “кукуруза уматыгынан” буолбатах, таас чоҕу оттон будулуппуттар! Былыргылыы таас чоҕу буруолатыы 30,3% үрдээбит. Онон төһөнөн энергетика хат сөргүтүллэр тыкпаларын (воспроизводимые источники энергии — ВИЭ) диэҥҥэ көһө сатыыбыт да, билиҥҥитэ, былыргыга төннөр эбиппит. Оттон кумааҕы оҥорор собуоттары сабыы, докумуон эргиирин барытын “сыыппараҕа” көһөрүү туохха тиэрдибитий? “Электроннай мусор” диэн баар эбит, туохха кыайтарбат, хаһан да сытыйбат-ымыйбат бөх. Билигин онтуларын Африкаҕа, акыйаан арыыларыгар мунньа сыталлар.

“Айылҕа оҕотун” айылгыта

Айылҕа баайа күн бүгүн үксэ кыра-хара омуктар дойдуларыгар баар. Этэргэ дылы, “айылҕа оҕолорун” сирдэригэр. Африка, Аан Илин, Сибиир уонна Саха сирэ… Экологизм идеологията ол быһыытынан олус судургу: туох барыта айылҕаны кытта сибээстээх. Киһи уонна айылҕа. Айылҕа өстөөҕө — киһи. Бүттэ, атын туох да суох! Айылҕа оҕолоро, барытын утарыҥ, эһигини сии сатыыллар диэн.

Бу ааспыт үйэ 70-с сылларыгар, тоҕо эрэ Африкаҕа, Аан Илиҥҥэ эбэтэр Сибииргэ буолбакка, Арҕааҥы дойдуларга үөскээбит идеология. Колониялартан сир баайын хоро таһыыны тугунан солбуйбуттарай? Дуоллары кыһыл көмүскэ “баайыыны” суох оҥорон баран, сир баайын аһаҕастык былдьаан ылбакка, ньуолбардаан ылар албас идеологията. Онуоха эбии конкурент дойдулар күттүөннээҕи оҥорон таһаарбаттарын туһугар охсуһар улуу күүһү үөскэтии. Халлааны “буруолатаҕыт”, экологияны буорту гынаҕыт диэн буолар. Ол эрэн Киототааҕы боротокуолга “сайдыылаах” дойдулартан кимнээх “силлиэхтэрин да баҕарбаттарый”? Аан дойдуну муннуттан сиэтэр АХШ. Ону кытта “кыһыл көмүс миллиард” испииһэгэр сылдьар Канада.

Сахалар, туох да диэбит иһин, төрүөхпүтүттэн “экологизм сиэртибэлэрэ” буолар кыахтаахпыт. Айылҕа оҕолоробут дэһэбит. Ол иһин барытын утарарга бэлэммит. “Айылҕа” диэни иһиттибит да эһэ барааҕын курдук сохсос гына түһэбит. Харчы хантан кэлэрин өйдүүргэ дылыбыт да буоллар…

Экологизм уонна судаарыстыба

Иккис өттүнэн көрдөххө, айылҕабытын туох туһугар туран биэрэбитий? Урут, сэбиэскэй былаас саҕана, барыта өйдөнөр этэ. Хас биирдии ньиэп-гаас вышкатыгар, хас биирдии көмүс хостуур артыалга, хас биирдии собуокка-фабрикаҕа, оҥорон таһаарар эбийиэккэ барытыгар бука бары кыттыгастаах этибит уонна онтон дивиденд ыларбыт – босхо үөрэхтээһининэн, босхо доруобуйа харыстабылынан, кэппиэйкэ тарыыптарынан, босхону үрдүнэн сөмөлүөт билиэтинэн… Оттон билигин туох туһугар? Барыта кэтэх бас билиигэ баар. Ол аата ханнык эрэ “күөх ис” көҥүл дээдэҥниирин туһугар дуо?

Утарсыы сыллата кэҥээтэр кэҥээн иһэр чинчилээх. Ол эбэтэр, муҥур уһугар тиийэн Арассыыйаҕа сир баайын туһаҕа таһаарыы күчүмэҕэйдэнэн иһиэ дуо?

Манна биир эрэ суол баар. Сир баайын — хостоммуту да, хостоно да илиги — барытын национализациялааһын. Туох баара барыта судаарыстыба бас билиитигэр киириэхтээх, ол эбэтэр, бар дьон туһугар үлэлиэхтээх. Оччоҕуна эрэ экологизм идеологията Арассыыйаны утары буолбакка, Арассыыйа туһатыгар үлэлиэн сөп. Онон Саха сирин уопсастыбаннай хамсааһыннара экологияны туруулаһалларыгар, туох-ханнык иннинэ, сир баайын судаарыстыба туһатыгар көһөрөрү модьуйуохтаахтар дии саныыбын.

Экологизм уонна биһиги

Госдумаҕа “Биир ньыгыл Арассыыйаттан” депутат Бурматов баар – дьиҥнээх экологист. “Ыт сокуонун” туһугар сыаптаах ыттыы быһыыланааччы. Билсэн кэбиһиҥ.

Дьэ, ыттары кытта тэҥ бырааптаннахпытына сөп буоларбыт буолуо. Киһи буолан бүтэбит.

Владимир Бурматов возглавил центральный исполком «Единой России» – Политика  – Коммерсантъ

“От күөҕэ” бэбиэскэ, ол эбэтэр экологизм биир сүрүн хайысхатынан кыылы-сүөлү, көтөрү-сүүрэри, үөнү-көйүүрү харыстааһын буолар.

Ол Бурматов Арассыыйаҕа сылгы этин сиири бобор сокуон барылын бэлэмнии сылдьара иһиллэр. Бука, Госдумаҕа киирдэ да, “эдиинэйдэр” өйүүр буолуохтаахтар. Атын да депутаттар ханна барбыттар үһү – “варвар” аатырымаары икки илиилэринэн куоластыыллара эрэбил.

Суолласта, сурукка тистэ – СУР.

Поделиться
%d такие блоггеры, как: